Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) stawiana jest obecnie zazwyczaj w okresie dziecięcym lub nastoletnim. W naszej praktyce spotykamy się jednak coraz częściej z dorosłymi borykającymi się z trudnościami charakterystycznymi dla ASD, którzy nigdy nie byli diagnozowani w tym obszarze. Osoby te zgłaszają się na psychoterapię indywidualną czy grupową zwykle z rozpoznaniem zaburzeń osobowości lub z powodu zaburzeń współwystępujących (m.in. depresji, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, fobii społecznej). Jak pokazują wyniki badań, jedną z przyczyn późnego lub błędnego diagnozowania w przypadku zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) jest niedostateczna wiedza specjalistów na temat ASD oraz brak właściwego wyszkolenia diagnostycznego. Wycofanie z życia społecznego oraz trudności w komunikacji bywają mylnie klasyfikowane jako objawy innych schorzeń (np. jako objawy negatywne schizofrenii prostej lub rezydualnej, lub jej fazy prodromalnej). Dorośli z ASD często diagnozowani byli w dzieciństwie jako cierpiący na zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), zaburzenia opozycyjno-buntownicze czy inne zaburzenia emocjonalne i zachowania. Ponadto osoby te mają trudność z rozpoznawaniem i opisywaniem swoich stanów emocjonalnych oraz zmian w nich zachodzących, co znacznie utrudnia postawienie właściwej diagnozy.
Typowe problemy osób dorosłych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu to m.in.:
- trudność w tworzeniu trwałych, głębokich emocjonalnie relacji
- poczucie odmienności, wyobcowania
- trudność w przyjmowaniu perspektywy innej niż własna, odczytywaniem stanów emocjonalnych oraz intencji innych osób
- trudność w rozumieniu sytuacji społecznych, potrzeb innych osób
- specyficzne poczucie humoru lub jego brak, trudność z rozumieniem konwencjonalnych żartów
- tendencja do narzucania swojego zdania, trudność w przyjmowaniu postawy konformistycznej i kompromisu
- brak elastyczności w myśleniu, czarno-białe widzenie świata
- nadmierna szczerość, tendencja do nieintencjonalnego ranienia innych osób
- duże przywiązanie do sprawiedliwości, kłopot z pogodzeniem się, że świat bywa miejscem nieprzewidywalnym i niesprawiedliwym
- trudność z utrzymaniem pracy
- trudności w nawiązaniu i podtrzymywaniu rozmowy towarzyskiej
- dyskomfort podczas kontaktu wzrokowego
- nadwrażliwość na dźwięki lub zapachy, które nie przeszkadzają innym
- lęk społeczny
- przywiązanie do rutyny, powtarzalności, trudność w akceptowaniu zmian.
Postawienie prawidłowej diagnozy oraz określenie poziomu funkcjonowania pacjenta ma kluczowe znaczenie dla ustalenia odpowiedniej formy pomocy i wsparcia. Schemat diagnozy zaburzeń ze spektrum autyzmu w przypadku osób dorosłych w Naszym Ośrodku obejmuje:
1. Badanie psychologiczne – test ADOS-2
Protokół obserwacji zachowania pod kątem autyzmu ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule) stanowi jedno z najpopularniejszych i najwyżej cenionych narzędzi diagnostycznych, wykorzystywanych w rozpoznawaniu zaburzeń ze spektrum autyzmu. Obecnie obowiązuje zmodyfikowana i rozwinięta wersja narzędzia – ADOS-2. W Naszym Ośrodku posługujemy się oryginalną, wystandaryzowaną polską wersją protokołu. ADOS-2 składa się z pięciu niezależnych modułów, umożliwiających badanie nieprawidłowości charakterystycznych dla spektrum autyzmu u osób w różnym wieku i na różnych etapach rozwoju językowego. Moduł 4 ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule, Secon Edition), stanowi element procesu diagnostycznego w kierunku zaburzeń ze spektrum autyzmu. Moduł 4 przeznaczony jest dla starszych nastolatków i osób dorosłych posługujących się płynnie mową i posiadających pewien stopień niezależności w podejmowaniu codziennych decyzji. Zadania Modułu 4 bazują na umiejętnościach społecznych, komunikacyjnych i językowych, istotnych w diagnozie zaburzeń ze spektrum autyzmu. Zadania łączą nieustrukturyzowane dialogi z seriami ustrukturyzowanych sytuacji i pytań wywiadu, prowokujących pojawienie się istotnych diagnostycznie zachowań.
Jak przygotować się do badania?
- całość procedury badania testem ADOS-2 trwa ok. 2 godzin – przygotowanie materiałów, badanie, analiza wyniku
- prosimy także o przygotowanie i zabranie ze sobą dotychczasowej dokumentacji medycznej
2. Konsultacja psychologiczna/psychoterapeutyczna
- wywiad z pacjentem dotyczący jego rozwoju i funkcjonowania w różnych środowiskach, dotychczasowych sposobów radzenia sobie z trudnościami, sytuacji rodzinnej
- analiza dotychczasowej dokumentacji medycznej i psychologicznej
- po wykonanym badaniu następuje omówienie wyników oraz wydanie opinii psychologicznej
3. Do postawienia pełnej diagnozy medycznej konieczna jest konsultacja psychiatryczna